HB 6111 para sa Makataong Paninirahan: Isinulong ni Risa Hontiveros

Na-file na ni Representative Risa Hontiveros ang Akbayan Urban Poor Bill (HB 6111) na naglalayong mas palakasin ang implementasyon ng Batas Laban sa Sapilitang Pagpapatalsik, o ang Urban Development and Housing Act of 1992 (RA 7279)

UDHA: Makalipas ang 17 taon…

Nitong nakaraang Marso 28, 2009, ginunita ang ika-17 taong anibersaryo ng UDHA, ang batas na nilikha upang i-angat ang kalagayan ng mga maralitang mamamayan sa pamamagitan ng pagbigay sa kanila ng disente at abot-kayang pabahay, mga batayang serbisyo, at mga oportunidad na panghanap-buhay.

Sa pamamagitan ng mga mekanismong itinakda sa UDHA, nilayon ng mga may-akda ng batas na bigyang-solusyon ang ilang dekada nang problema sa pabahay sa kalunsuran. Ilang mahalagang halimbawa ng mga mekanismong ito ay ang:

• pagbuo ng isang kumprehensibong plano – ang National Urban Development and Housing Framework – upang tiyakin ang katuparan ng mga layunin ng UDHA;
• pag-imbentaryo ng mga lupain ng mga siyudad at munisipyo at pagtakda kung alin sa mga lupaing ito ang maaaring gamitin para sa programang Socialized Housing at bilang resettlement areas;
• pagtakda ng mga pamamaraan kung paano mapapasa-gubyerno ang mga lupaing ito upang mailipat sa kamay ng mga benipisyaryo;
• pagtiyak sa pagkakaroon ng mga batayang serbisyo at kabuhayan sa mga resettlement areas at housing sites;
• pagbawal sa demolisyon maliban lang kung umaayon ito sa mga patakarang nakalista sa batas; at,
• paglunsad sa Community Mortgage Program (CMP) bilang isang paraan kung paano mabibili ng mga maralita ang loteng kinatitirikan ng kanilang bahay;

Bakit nga ba binuo ang UDHA?

Binuo ang UDHA dahil, ayon na rin sa ilang pandaigdigang kasunduan at sa mismong mga batas ng Pilipinas, obligado ang pamahalaan na proteksiyunan ang  karapatan ng mga mamamayan nitong maralitang taga-lungsod.

Ayon, halimbawa, sa Article 11.1 ng International Covenant of Economic, Social and Cultural Rights (ICESR), ang Pilipinas ay obligadong “ihinto ang mga sapilitang pagpapalayas at tiyaking mananagot sa batas ang sino

mang patuloy na nagsasagawa ng mga sapilitang pagpapalayas.”

Ganitong klaseng proteksiyon din ang iginagawad sa mga maralitang taga-lungsod ng mga probisyon ng Saligang Batas na patungkol sa Urban Land Reform at Housing, lalu na ang Seksiyon 9 at 10 ng Article XIII (Social Justice) ng 1987 Philippine Constitution, na nagsasabing:

“URBAN LAND REFORM AND HOUSING:

Section 9. The State shall, by law, and for the common good, undertake, in cooperation with the private sector, a continuing program of urban land reform and housing which will make available at affordable cost, decent housing and basic services to underprivileged and homeless citizens in urban centers and resettlement areas. It shall also promote adequate employment opportunities to such citizens. In the implementation of such program the State shall respect the rights of small property owners.

Section 10. Urban or rural poor dwellers shall not be evicted nor their dwelling demolished, except in accordance with law and in a just and humane manner.

No resettlement of urban or rural dwellers shall be undertaken without adequate consultation with them and the communities where they are to be relocated.”

Sa madali’t sabi, inuutusan ng Section 9 ang pamahalaan na patuloy na magsagawa ng mga programang pabahay at itaguyod ang Urban Land Reform upang mabigyan ang mga mahihirap at walang-bahay na mamamayan ng sumusunod na serbisyo:

1. mura at disenteng pabahay na mayroong mga batayang serbisyo;
2. pagkaroon ng maayos na oportunidad panghanap-buhay;
3. proteksiyon sa karapatan ng mga maliliit na “property owners”

Ginagarantiya naman ng Section 10 ang proteksiyong ibibigay sa mga mahihirap at walang-bahay na mamamayan laban sa di-makatarungang demolisyon at pagpapalayas. Ito ay sa pamamagitan ng:

1. pagbawal sa mga demolisyon/pagpapalayas na hindi umaayon sa mga patakarang itinakda ng batas;
2. pagtiyak na ang anumang demolisyon/pagpapalayas na papayagan ay makatarungan at hindi yumuyurak sa dignidad ng tao;
3. di pagpayag sa anumang “resettlement” kung walang tunay na konsultasyon na naganap.

Ang tanong ngayon – Nagtagumpay ba ang UDHA sa pagkamit sa mga tunguhin nito? Maaari siguro nating sagutin ang katanungang iyan sa pamamagitan ng isa pang tanong – lahat ba ng mga dapat ay benipisyaryo ng UDHA ay nakikinabang na sa isang programa para sa mura at disenteng pabahay?

Ang mga taglay na kahinaan ng UDHA ang mismong dahilan kung bakit isinulong ng Akbayan ang HB 6111. Sa pamamagitan ng panukalang batas na ito, nais ng Akbayan na ma-amyendahan ang UDHA upang gawin itong mas epektibo at mas makatarungan.

Ano ba ang mga mahahalagang panukala ng HB 6111?

Ang pinaka-mahalagang amyenda na isinusulong ng HB 6111 ay ang pagtanggal sa “cut-off date” na March 28, 1992 na itinakda ng UDHA, sapagkat napakaraming mga maralitang taga-lungsod at mamamayang walang sariling bahay ang pinagkaitan ng karapatan na maserbisyuhan ng gubyerno ng probisyong ito. Sa tingin ng Akbayan, napakalaking paglabag sa ating Saligang Batas ang pagtatakda ng “cut-off date” sa isang napakahalagang batayang serbisyong tulad ng pagkaroon ng mura at disenteng pabahay.

Dahil sa “cut-off date” na ito, nagkaroon bigla ng dalawang kategorya ng mga maralitang taga-lungsod at mamamayang wa;ang sariling bahay – isang kategorya ay yung mga nagtayo ng bahay bago ang March 28, 1992, at ibang kategorya naman yung mga nagtayo ng bahay mula March 28, 1992, pataas.

Yung mga napailalim sa unang kategorya ay kabilang sa mga maaaring mag-benipisyo sa mga Social Housing Projects ng pamahalaan at, kung sakaling magkakaroon ng demolisyon, protektado ng Section 28 ng UDHA.

Subalit ang mga minalas na napabilang sa ikalawang katergorya, walang proteksiyong maaasahan sa Section 28 sakaling gibain ang kanilang mga bahay at patalsikin sila sa kanilang mga tirahan. Ang polisiyang “Summary Eviction” ang ipapataw sa kanilang kategorya. Dagdag pa rito, ang pagkakaroon ng isang “cut-off date” ay tila nagdadagdag ng isa pang requirement sa pagiging benipisyaryo sa Social Housing Program ng pamahalaan dun sa apat nang nakatakda sa Section 16 ng UDHA.

Sa katunayan, dahil sa pagkakaroon ng isang “cut-off date,” parang tinalikuran na rin ng pamahalaan ang polisiyang Continuing Urban Development and Housing Program, na siyang mandatong ibinibigay ng Sections 9 at 10 ng Article XIII ng Saligang Batas at maging ng UDHA Law mismo.

Pero bakit nga ba may “cut-off date” pang itinakda? Simple lang po ang dahilan – umasa kasi ang mga lumikha sa UDHA na sa pagdating ng March 28, 1992 ay resolbado na ang problema sa pabahay sa Pilipinas!

Dahil tuloy sa baluktot na paniniwalang ito ay natanggalan ng karapatang ma-proteksyunan ayon sa Section 28 ng UDHA ang sinumang maralitang taga-lungsod o mamamayang walang sariling bahay na magtatayo ng bahay mula March 29, 1992 pataas. Parang hindi tuloy isinasaalangalang ng batas ang iba pang mga kadahilanan sa likod ng problema sa kawalahan ng pabahay.

Layon din ng HB 6111 na ibalik ang mga mahahalagang karapatan ng mga komunidad ng maralita sa pamamagitan ng pag-amyenda sa mga sumusunod na prubisyon ng UDHA:

1. Section 16: Eligibility Requirements of Socialized Housing Program Beneficiaries. Dahil sa panukalang dagdag na paragraph sa HB 6111, pinipigilan na ang mga ahensiya ng pamahalaan at mga LGU na magdagdag ng ibang requirements para maging benipisyaryo ang isang tao ng Social Housing Program ng pamahalaan. Basta’t taglay ng isang maralita o mamamayang walang sariling bahay ang apat na requirements na itinakda ng Section 16, maari siyang maging benipisyaryo.

RA 7279 (UDHA)

HB 6111

SEC. 16. Eligibility Criteria for Socialized Housing Program Beneficiaries. To qualify for the socialized housing program, a beneficiary: a)     Must be a Filipino; b)    Must be an underprivileged and homeless citizen, as defined in Section 3 of this Act; c)     Must not own any real property whether in the urban or rural areas; and d)    Must not be a professional squatter or a member of squatting syndicates.

SEC. 16. Eligibility Criteria for Socialized Housing Program Beneficiaries. To qualify for the socialized housing program, a beneficiary: a)   Must be a Filipino; b)   Must be an underprivileged and homeless citizen, as defined in Section 3 of this Act; c)   Must not own any real property whether in the urban or rural areas; and d)   Must not be a professional squatter or a member of squatting syndicates. DAGDAG NA PARAGRAPH: These requirements are exclusive and any person who possesses them is entitled to registration as a beneficiary of the socialized housing proqram and may not be excluded based on any other grounds or consideration.”

1. Section 28. Eviction and Demolition. Dahil sa panukalang dagdag na paragraph sa HB 6111, kailangan nang tuparin ng mga awtoridad ang lahat ng requirements bago magsagawa ng demolisyon o pagpapatalsik, kahit pa lampas March 28, 1992 itinayo ang mga kabahayan.

RA 7279 (UDHA)

HB 6111

SEC 28. Eviction and Demolition. Eviction or demolition as a practice shall be discouraged. Eviction or demolition, however, may be allowed under the following situations: a)     When persons or entities occupy danger areas such as esteros, railroad tracks, garbage dumps, riverbanks, shorelines, waterways, and other public places such as sidewalks, roads, parks, and playgrounds; b)    When government infrastructure projects with available funding are about to be implemented; or c)     When there is a court order for eviction and demolition. In the execution of eviction or demolition orders involving underprivileged and homeless citizens, the following shall be mandatory; Notice upon the affected persons or entities at least thirty (*30) days prior to the date of eviction or demolition; Adequate consultations on the matter of resettlement with the duly designated   representatives of the families to be resettled and the affected communities in the areas where they are to be relocated; Presence of Local government officials or their representatives during eviction or demolitions; Proper identification of all persons taking part in the demolition; Execution of eviction or demolition only during regular office hours from Mondays to Fridays and during good weather, unless the affected families consent otherwise; No use of heavy equipment for demolition except for structures that are permanent and other of concrete materials; Proper uniforms for members of the Philippines National Police who shall occupy the first line of law enforcement and observe proper disturbance control procedures; and Adequate relocation, whether temporary or permanent; provided, however, That in cases of eviction and demolition pursuant to a court order involving underprivileged and homeless citizens, relocation shall be undertaken by the local government unit concerned and the National Housing Authority with the assistance of other government agencies within forty-five (45) days from service of notice of final judgement by the court, after which period the said order shall be executed: provided, further, That should relocation not be possible within the said period, financial assistance in the amount equivalent to the prevailing minimum daily wage multiplied by sixty (60) days shall be extended to the affected families by the local government unit concerned. The department of the Interior and Local Government and the Housing and Urban Development Coordinating Council shall jointly promulgate the necessary rules and regulations to carry out the above provision.

SEC 28. Eviction and Demolition. Eviction or demolition as a practice shall be discouraged. Eviction or demolition, however, may be allowed under the following situations: a)    When persons or entities occupy danger areas such as esteros, railroad tracks, garbage dumps, riverbanks, shorelines, waterways, and other public places such as sidewalks, roads, parks, and playgrounds; b)    When government infrastructure projects with available funding are about to be implemented; or c)    When there is a court order for eviction and demolition. In the execution of eviction or demolition orders involving underprivileged and homeless citizens, the following shall be mandatory; 1.    Notice upon the affected persons or entities at least thirty (*30) days prior to the date of eviction or demolition; 2.     Adequate consultations on the matter of resettlement with the duly designated representatives of the families to be resettled and the affected communities in the areas where they are to be relocated; 3.    Presence of Local government officials or their representatives during eviction or demolitions; 4.    Proper identification of all persons taking part in the demolition; 5.    Execution of eviction or demolition only during regular office hours from Mondays to Fridays and during good weather, unless the affected families consent otherwise; 6.    No use of heavy equipment for demolition except for structures that are permanent and other of concrete materials; 7.    Proper uniforms for members of the Philippines National Police who shall occupy the first line of law enforcement and observe proper disturbance control procedures; and 8.    Adequate relocation, whether temporary or permanent; provided, however, That in cases of eviction and demolition pursuant to a court order involving underprivileged and homeless citizens, relocation shall be undertaken by the local government unit concerned and the National Housing Authority with the assistance of other government agencies within forty-five (45) days from service of notice of final judgement by the court, after which period the said order shall be executed: provided, further, That should relocation not be possible within the said period, financial assistance in the amount equivalent to the prevailing minimum daily wage multiplied by sixty (60) days shall be extended to the affected families by the local government unit concerned. DAGDAG NA PARAGRAPH: Observance of the above requirements shall be mandatory in all cases involving the eviction and demolition of underprivileged ang homeless citizens, reqardless of whether or not their dwellinqs or residential structures were constructed after the effectivity of this Act. The department of the Interior and Local Government and the Housing and Urban Development Coordinating Council shall jointly promulgate the necessary rules and regulations to carry out the above provision.

1. Section 30. Prohibition Against New Illegal Structures. Dahil sa mga panukalang dagdag na patakaran sa HB 6111, obligado nang sundin ng mga awtoridad na magsasagawa ng demolisyon ang walong (8) patakaran na itinakda sa ilalim ng Section 28 ng UDHA dahil sila ay papanagutin sa batas kapag kanilang nilabag ang alin man sa walong patakarang ito.

RA 7279 (UDHA)

HB 6111

SEC. 30. Prohibition Against New Illegal Structures. It shall be unlawful for any person to construct any structure in areas mentioned in the preceding section. After the effectivity of this Act, the barangay, municipal or city government units shall prevent the construction of any kind of illegal dwelling units or structures within their respective localities. The head of any local government unit concerned who allows, abets or otherwise tolerates the construction of any structure in violation of this section shall be liable to administrative sanction under existing laws and to penal sanctions provided for in this Act.

SEC. 30. Prohibition Against New Illegal Structures. It shall be unlawful for any person to construct any structure in areas mentioned in the preceding section. After the effectivity of this Act, the barangay, municipal or city government units shall prevent the construction of any kind of illegal dwelling units or structures within their respective localities. PROVIDED, HOWEVER, THAT ANY EVICTION OR DEMOLITION OF UNDERPRIVILEDGED AND HOMELESS CITIZENS CONDUCTED IN IMPLEMENTATION OF THIS SECTION MUST BE DONE WITH OBSERVANCE OF AND IN FULL COMPLIANCE WITH THE EIGHT (8) MANDATORY REQUIREMENTS PRESCRIBED UNDER SECTION 28 OF THIS ACT. The head of any local government unit concerned who allows, abets or otherwise tolerates the construction of any structure in violation of this section, OR WHO, IN IMPLEMENTATION THEREOF, CONDUCTS AN EVICTION OR DEMOLITION INVOLVING UNDERPRIVILEDGED AND HOMELESS CITIZENS WITHOUT COMPLYING WITH SECTION 28, shall be liable to administrative sanction under existing laws and to penal sanctions provided for in this Act.

Mga hamon sa pagbuo ng at pag-implementa sa Batas Pabahay

Maliban sa patuloy na paunlarin ang mga kasalukuyang batas na may epekto sa mga maralitang taga-lungsod, mahalaga ring maging aktibo ang sektor ng mga maralita sa pakiki-ugnay at pagbabantay di lamang sa mga pambansang ahensiyang pabahay kundi pati sa mga local na pamahalaan. Sa katunayan, binibigyan ng mandato ng UDHA ang mga lokal na pamahalaan na pangunahan ang pagsasagawa sa Land Inventory, tiyakin na makatarungan at makatao ang anumang demolisyon na isasagawa at, sa ilang kaso, bayaran ng kumpensasyon ang mga apektadong mamamayan.

Inilabas ng Department of Interior and Local Government (DILG) ang Memorandum Circular No.2008-143 na nag-uutos sa mga LGU na magpasa ng mga ordinansa para itayo ang Local Housing Boards, alinsunod na rin sa Executive Order No. 708 na nag-devolve sa gawaing pag-apruba ng “demolition clearances” mula sa Philippine Commission on the Urban Poor (PCUP) tungo sa mga LGU na mismo. Mga Local Housing Boards na dapat ang mag-aapruba sa anumang planong demolisyon o pagpapatalsik.

Subalit magpasahanggang-ngayon, iilan pa lang sa mga LGU ang nagpasa na ng mga ordinansang hinihingi ng nasabing memoradum circular ng DILG.

Isa ring importanteng bagay na dapat bantayan ay kung anong klaseng ordinansa para sa local housing board ang isasabatas ng mga lokal na pamahalaan.  Baka ito ay magsilbi lamang clearing house sa demolition. Dapat ang mga Local Housing Boards ay itayo hindi lamang bilang clearing house, kundi ay upang maging isang body na magbabalangkas ng kumprehensibong programa para sa pabahay sa mga lokal na pamahalaan.

Kaya mahalaga na aktibong at seryosong iparating ng mga samahan ng maralitang taga-lungsod ang kanilang mga isyu sa pabahay sa mga nagnanais tumakbo sa halalan sa 2010, di lamang doon sa mga naghahabol ng pambansang posisyon kundi pati na rin sa mga tatakbo sa lokal.

(Salamat kina Obet Belandres at Aki Nano ng Akbayan)